Virusi Nipah

Virusi i Nipah (NiV) është një virus zoonotik në zhvillim (një virus i transmetuar tek njerëzit nga kafshët). Në njerëzit e infektuar, virusi Nipah shkakton një sërë sëmundjesh nga infeksioni asimptomatik (subklinike) deri tek sëmundjet akute të frymëmarrjes dhe encefaliti fatal. NiV gjithashtu mund të shkaktojë sëmundje të rënda në kafshë të tilla si derrat, duke rezultuar në humbje të konsiderueshme ekonomike për fermerët.

Virusi Nipah është i lidhur ngushtë me virusin Hendra. Të dy janë anëtarë të gjinisë Henipavirus, një klasë e re e virusit në familjen Paramyxoviridae.

Edhe pse virusi Nipah ka shkaktuar vetëm pak shpërthime, infekton një gamë të gjerë kafshësh dhe shkakton sëmundje të rënda dhe vdekje tek njerëzit, duke e bërë atë një shqetësim për shëndetin publik.

Shpërthimet në të kaluarën

Virusi Nipah u njoh fillimisht në vitin 1999 gjatë një shpërthimi në mesin e fermerëve të derrave në Kampung Sungai Nipah, Malajzi. Asnjë shpërthim i ri nuk është raportuar në Malajzi dhe Singapor që nga viti 1999.

NiV u njoh për herë të parë në Bangladesh në vitin 2001 dhe shpërthimet gati vjetore kanë ndodhur në atë vend që prej asaj kohe, me sëmundje të identifikuar gjithashtu periodikisht në lindje të Indisë.

Rajonet e tjera mund të jenë në rrezik për infeksion NiV, pasi që në një numër vendesh janë gjetur dëshmi serologjike për NiV në rezervuarin e njohur natyral (specie Pteropus të lakuriqëve) dhe disa lloje të tjera të klasave, duke përfshirë Kamboxhia, Tailanda, Indonezia, Madagaskari, Gana dhe Filipinet.

Transmetimi

NiV është një virus zoonotik (një virus i transmetuar nga kafshët tek njerzit). Gjatë shpërthimeve fillestare në Malajzi dhe Singapor, shumica e infeksioneve në njerëz rezultojnë nga kontakti i drejtpërdrejtë me derrat e sëmurë ose indet e tyre të kontaminuara. Mendohet se transmetimi ka ndodhur përmes frymëmarrjes, kontaktet sekretet e hundës nga derrat ose nga kontaktet me indet e një kafshe të sëmurë.

Nga shpërthimet në Bangladesh, konsumimi i frutave ose produkteve të frutave (p.sh. lëngu i palmës së papërpunuar) të kontaminuar me urinë ose pështymë nga lakuriqët e infektuar të frutave ishte burimi më i mundshëm i infeksionit.

Transmetimi i NiV nga njriu në njeri është raportuar gjithashtu midis familjarëve dhe infermierëve apo doktorëve të pacientëve të infektuar me NiV. Gjatë shpërthimeve më të vonshme në Bangladesh dhe Indi, virusi Nipah përhapej direkt nga njeriu në njeri përmes kontaktit të ngushtë me sekrecionet dhe sekretet e njerëzve. Në Siliguri, Indi, transmetimi i virusit u raportua gjithashtu brenda një mjedisi të kujdesit shëndetësor, ku 75% e rasteve ndodhën midis stafit të spitalit ose vizitorëve. Nga viti 2001 deri në vitin 2008, rreth gjysma e rasteve të raportuara në Bangladesh ishin për shkak të transmetimit nga individi në individ, përmes kujdesit ndaj pacientëve të infektuar.

Shënjat dhe simptomat

Infeksionet në njerëz shkojnë nga infeksioni asimptomatik, infeksioni respirator akut (i butë, i rëndë) dhe encefalit fatal. Njerëzit e infektuar fillimisht zhvillojnë simptoma të ngjashme me gripin me ethe, dhimbje koke, dhimbje të muskujve, të vjella dhe dhimbje të fytit. Kjo mund të pasohet nga marrja e mendjes, përgjumje, ndërgjegje të ndryshuar dhe shenja neurologjike që tregojnë encefalit akut. Disa njerëz gjithashtu mund të pësojnë pneumoni atipike dhe probleme të rënda respiratore, duke përfshirë shqetësimet akute të frymëmarrjes. Encefaliti dhe konvulsionet ndodhin në raste të rënda, duke përparuar në koma brenda 24 deri në 48 orë.

Periudha e inkubacionit (intervali nga infeksioni deri në fillimin e simptomave) besohet të zgjasë në mes 4-14 ditëve. Megjithatë, një periudhë inkubimi për 45 ditë është raportuar.Shumica e njerëzve që i mbijetojnë encefalit akut kanë një shërim të plotë, por simptoma afatgjata neurologjike janë raportuar në të mbijetuarit. Përafërsisht 20% e pacientëve janë lënë me pasoja neurologjike të mbetura, siç janë çrregullimet dhe ndryshimet e personalitetit. Shkalla e vdekshmërisë së rastit vlerësohet në 40% deri në 75%, megjithatë, kjo shkallë mund të ndryshojë nga shpërthimi në varësi të aftësive lokale për mbikëqyrjen epidemiologjike dhe menaxhimin klinik.

Diagnoza

Shenjat dhe simptomat fillestare të infeksionit NiV janë jo specifike dhe shpesh nuk dyshohet në kohën e paraqitjes. Kjo mund të pengojë diagnozën e saktë dhe krijon sfida në zbulimin e shpërthimit dhe vendosjen e masave efektive dhe në kohë të kontrollit të infeksionit.

Përveç kësaj, cilësia e mostrës klinike, sasia, lloji, koha e mbledhjes dhe koha e nevojshme për transferimin e mostrave nga pacientët në laborator mund të ndikojnë në saktësinë e rezultateve laboratorike.

Infeksioni NiV mund të diagnostikohet së bashku me anamnezën klinike gjatë fazës akute dhe konvaleshente të sëmundjes. Testet kryesore përfshirë reaksionin zinxhir të polimerazës në kohë reale (RT-PCR) nga lëngjet trupore si dhe zbulimi i antitrupave nëpërmjet ELISA.

Testet e ndryshme përfshijnë:

• Analiza e imunosorbentëve të lidhura me enzimën (ELISA)

• Polimerazës (PCR)

• Izolimi i virusit nga kultura qelizore

Trajtimi

Aktualisht nuk ka medikamente ose vaksina specifike për infeksionin nga NiV megjithëse kjo është një sëmundje prioritare në R&D Blueprint të OBSH. Kujdes intensiv mbështetës rekomandohet për të trajtuar komplikime të rënda respiratore dhe neurologjike.

Përbujtësi natyror: Lakuriqët frutangrënës

Lakuriqët frutangrënës të familjes Pteropodidae – veçanërisht speciet që i përkasin gjinisë së Pteropus – janë ushtarët natyrorë për virusin Nipah. Nuk ka shenja të dukshme klinike në lakuriqët frutangrënës.

Lakuriqët frutangrënës afrikan të gjinisë Eidolon, familja Pteropodidae, u rezultuan pozitiv për antitrupa kundër viruseve Nipah dhe Hendra, duke treguar se këto viruse mund të jenë të pranishme brenda shpërndarjes gjeografike të lakuriqëve Pteropodidae në Afrikë.

Virusi Nipah në kafshët shtëpiake

Shpërthimet e Nipah në derra dhe kafshë të tjera shtëpiake (kuaj, dhi, dele, macet dhe qentë) u raportuan për herë të parë gjatë shpërthimit fillestar Malajzi në vitin 1999. Virusi Nipah është shumë ngjitës në derra. Derrat janë infektive gjatë periudhës së inkubacionit, e cila zgjat nga 4 deri në 14 ditë. Një derr i infektuar mund të mos shfaqë asnjë simptomë, por disa zhvillojnë sëmundje akute, frymëmarrje të lodhur dhe simptoma neurologjike të tilla si dridhja, shtrëngimi dhe spazma e muskujve. Në përgjithësi, vdekshmëria ishte e ulët përveç se në gicat e rinj. Këto simptoma nuk ndryshojnë në mënyrë “dramatike” nga sëmundjet e tjera respiratore dhe neurologjike të derrave. Nipah duhet të dyshohet nëse derrat gjithashtu kanë një kollë të pazakontë “lehëse” ose nëse janë të pranishme raste të encefalitit njerëzor.

Parandalimi

Kontrolli i virusit Nipah në kafshët shtëpiake

Aktualisht, nuk ekzistojnë vaksina kundër virusit Nipah. Pastrimi dhe dezinfektimi rutinë dhe i plotë i fermave të derrave (me dezinfektantë të përshtatshëm) mund të jenë efektive në parandalimin e infeksionit.

Nëse dyshohet një shpërthim, mjediset e kafshëve duhet të jenë në karantinë menjëherë. Zhdukja e kafshëve të infektuara – me mbikëqyrje të ngushtë të groposjes ose djegie e kufomave – mund të jetë e nevojshme për të zvogëluar rrezikun e transmetimit te njerëzit. Kufizimi ose ndalimi i lëvizjes së kafshëve nga fermat e infektuara në zona të tjera mund të zvogëlojë përhapjen e sëmundjes. Pasi që shpërthimet e virusit Nipah në kafshët shtëpiake i kanë paraprirë rastet njerëzore, krijimi i një sistemi për mbikëqyrjen e shëndetit të kafshëve, duke përdorur një qasje të Shëndetit, për të zbuluar raste të reja është thelbësor në sigurimin e paralajmërimit të hershëm për autoritetet publike të shëndetit publik dhe veterinar.

Reduktimi i rrezikut të infektimit tek njerëzit

Në mungesë të një vaksine të licencuar, e vetmja mënyrë për të zvogëluar infeksionin tek njerëzit është rritja e ndërgjegjësimit të faktorëve të rrezikut dhe edukimi i njerëzve për masat që mund të ndërmarrin për të zvogëluar ekspozimin dhe zvogëlimin e infeksionit nga NiV.

Artikulli u soll për revistën Mjekësia Veterinare Shqiptare nga Irindi Çitaku.

Nuk lejohet ripublikimi apo përdorimi i këtij artikulli pa lejën e redaksisë ose autorit të shkrimit.

Në rast referimi ju lutemi të përmendet autori si dhe linku përkatës!

Tiranë

Maj 2018

Burimi i informacionit WHO –  http://www.who.int/